Każdy z nas ma zgromadzoną własną wiedzę na swój temat i jeto to wiedza gorąca – często bardzo intuicyjna. Różne zdarzenia sprawiają, że zaczynamy się nad tym wszystkim zastanawiać – dlaczego jest tak, a nie inaczej, dlaczego trafiamy na niepowodzenia życiowe, itd.
Gromadzone w trakcie rozwoju niezliczone doświadczenia indywidualnie się opracowują, strukturalizowane w pewne szersze i coraz bardziej abstrakcyjne kategorie poznawcze. Tworzy się w ten sposób uogólniony obraz świata i samego siebie – struktury poznawcze.
Struktury poznawcze człowieka to system informacji o otaczającej go rzeczywistości.
Indywidualny obraz świata i siebie wpływa na wszystko, co robimy. Ta wiedza staje się elementem struktury naszej osobowości. Zmiana obrazu świata i siebie jest dla nas niezwykle trudna.
Ten właśnie obraz świata staje się dla nas taką oczywistością, że nie zawsze jest uświadamiany i werbalizowany, ale i tak wpływa na nasze działania.
Struktury poznawcze człowieka są regulatorem jego zachowania – czyli bezpośrednio wyznaczają przebieg i efekty działania.
Są także metaregulatorami – czyli mogą wpływać na inne regulatory – procesy psychiczne.
Schematy poznawcze – wiedza o świecie, poglądy na świat, idee którymi się posługujemy, nasze bogactwo wiedzy na temat różnych dziedzin naszego życia, skrypty schematyczne (gdy w różnych sytuacjach wiemy, jak się zachować).
W sytuacji niewielkiej wiedzy o schematach sytuacyjnych zwykle pojawia się lęk spowodowany nieznanymi sytuacjami.
Schematy atrybutywne – obejmują tylko niektóre właściwości obiektów, np. zdolność, lenistwo, uczciwość, wolność, grzeczność, prawdomówność. Wyróżnia się w nich dwie płaszczyzny – opisową i emocjonalną, czyli oceniającą.